قلاویز

قلاویز چیست؟

قلاویز ابزاری است که برای ایجاد رزوه‌های داخلی درون حفره‌های فلزی یا پلاستیکی استفاده می‌شود، به عبارت دیگر قلاویز برای ایجاد شیارهای مارپیچ داخلی در قطعات به کار می‌رود. در مقابل حدیده برای ایجاد رزوه‌های خارجی روی قطعات استوانه‌ای یا میله‌ها به کار می‌رود و به کمک آن می‌توان پیچ‌های استاندارد و محکمی تولید کرد.

قلاویز از ابزارهای مهم در صنایع مختلف است که برای ایجاد رزوه در قطعات ماده مانند مهره‌ها و سایر سطوح داخلی استفاده می‌شود. این ابزار با تراشیدن و دنده‌کردن قسمت‌های داخلی مواد مختلفی چون پلاستیک، فلز و چوب امکان ایجاد اتصالات محکم و دقیق را به وجود می آورد. ایجاد رزوه در قطعات ماده همان قلاویزکاری است.

انواع قلاویز

قلاویزها انواع مختلفی دارند که هر یک برای کاربردهای خاصی طراحی شده‌اند.

• قلاویز دستی با سه نوع پیش‌رو، میان‌رو و پس‌رو به صورت مرحله‌ای رزوه‌کاری را انجام می‌دهد.
• قلاویز ماشینی تمامی مراحل رزوه‌کاری را در یک مرحله و به طور کامل انجام می‌دهد.
• قلاویز مخصوص مهره تراش برای برش پیچ‌های کوتاه به کار می رود.
• قلاویز چپ گرد برای ساخت پیچ و مهره‌های چپ‌گرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قلاویز دستی

قلاویز دستی یکی از ابزارهای پایه‌ای و پرکاربرد در رزوه‌کاری است. این نوع قلاویز‌ها به صورت سری سه‌تایی شامل پیش‌رو، میان‌رو و پس‌رو عرضه می‌شوند. هر یک از این قلاویز‌ها در مراحل مختلفی از رزوه‌کاری به کار گرفته می‌شوند. قلاویز پیش‌رو با داشتن شیب بیشتر مسئول انجام 50 درصد از کار رزوه‌کاری است. پس از آن قلاویز میان‌رو وارد عمل می‌شود و 30 درصد دیگر از دنده‌کاری را انجام می‌دهد. در نهایت قلاویز پس‌رو که شیب کمتری دارد، 20 درصد نهایی کار را به پایان می‌رساند.
این روش مرحله‌ای باعث کاهش نیروی وارد شده برای براده‌برداری و در نتیجه افزایش دقت و کیفیت رزوه‌کاری می‌شود. قلاویز دستی در انتهای خود یک قسمت چهارگوش دارد که به کاربر کمک می‌کند تا بتواند ابزار را بهتر در دست بگیرد و حرکت دورانی را آسان‌تر انجام دهد.

قلاویز ماشینی

قلاویز ماشینی برخلاف قلاویز دستی که نیاز به چندین مرحله برای تکمیل رزوه‌کاری دارد، تمامی مراحل را در یک مرحله و به‌طور کامل انجام می‌دهد. این قابلیت به دلیل طراحی بلندتر قسمت رزوه‌دار در قلاویز ماشینی است که به کاربر امکان می‌دهد تا رزوه‌کاری را با یک حرکت انجام دهد.
قلاویز‌های ماشینی معمولاً به صورت تکی یا سری دوتایی تولید می‌شوند و برای انجام رزوه‌کاری روی قطعات با سرعت و دقت بالا بسیار مناسب هستند. این نوع قلاویز‌ها در خطوط تولید صنعتی که نیاز به کارایی و سرعت بالا دارند، بسیار محبوب هستند

قلاویز مخصوص مهره تراش

قلاویز مخصوص مهره تراش به گونه‌ای طراحی شده که بتواند پیچ‌های با طول کمتر را به‌طور دقیق و با دقت بالا برش دهد و رزوه‌کاری کند. قلاویز مخصوص مهره تراش در مواقعی که نیاز به ایجاد پیچ‌هایی با طول کمتر از حد معمول دارید، بهترین گزینه است و به ایجاد اتصالات دقیق و محکم کمک می‌کند.

قلاویز چپ گرد

قلاویز چپ گرد در مواقعی که نیاز به تولید پیچ و مهره‌های چپ‌گرد دارید، مورد استفاده قرار می‌گیرد. پیچ و مهره‌های چپ‌گرد در کاربردهای خاصی مانند سیستم‌های قفل‌کردن مکانیکی و برخی از اتصالات صنعتی به‌کار می‌روند که در آن‌ها نیاز به چرخش معکوس برای باز و بسته‌کردن وجود دارد. قلاویز چپ تراش با طراحی مخصوص خود امکان ایجاد این نوع رزوه‌ها را به وجود می آورد.

قسمت‌های مختلف قلاویز

برای استفاده بهینه از قلاویز باید با قسمت‌های مختلف آن آشنا شوید. در ادامه اجزای مختلف قلاویز را توضیح می دهیم:

• طول قلاویز: این قسمت از لبه برنده جلوی قلاویز تا انتهای آن اندازه‌گیری می‌شود و مشخص‌کننده طول کلی ابزار است.
• طول دندانه‌های قلاویز: این بخش شامل فاصله از ابتدای سطح قلاویز تا انتهای دندانه‌های آن است و نقش مهمی در تعیین عمق و دقت برش دارد.
• لبه برنده: زاویه‌ای که از برخورد دو سطح تحت زاویه ایجاد می‌شود و عمل اصلی برش را انجام می‌دهد، لبه برنده نام دارد. این قسمت به ایجاد دنده‌های دقیق کمک می‌کند.
• زاویه آزاد: این زاویه به کاهش سایش ابزار و افزایش کارایی برش کمک می‌کند که در نتیجه برش دقیق‌تر و موثرتر انجام می‌شود.
• شیار قلاویز: شیار قلاویز در طول دندانه‌ها محلی است که براده‌ها از سوراخ تخلیه می‌شوند. این شیارها به کاهش انسداد و بهبود عملکرد کمک می‌کنند.
• آچارخور: این قسمت برای گرفتن قلاویز و چرخاندن آن به کار می‌رود. آچارخور به تسهیل فرآیند قلاویزکاری و ایجاد دنده‌های دقیق کمک می‌کند.

انواع قلاویز بر اساس شکل ظاهری

قلاویزها انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در اینجا به معرفی انواع قلاویز بر اساس شکل ظاهری و ویژگی‌های آنها می‌پردازیم:

• قلاویز زبانه‌دار: این نوع قلاویز با داشتن زبانه در سر آن به هم‌مرکز شدن دندانه‌های قلاویز و سوراخ کمک می‌کند. زبانه‌ها باعث می‌شوند که قلاویز به طور دقیق در محل مورد نظر قرار گیرد و دنده‌ها به صورت یکنواخت و دقیق ایجاد شوند.
• قلاویز با دو سطح مخروطی: این قلاویز به عنوان قلاویز پیش‌رو شناخته می‌شود و دو سطح مخروطی دارد. مخروط دوم به تکمیل فرآیند رزوه‌کاری کمک می‌کند و دقت بیشتری به نتیجه نهایی می دهد. این نوع قلاویز برای شروع و ادامه فرآیند دنده‌کاری استفاده می‌شود.
• قلاویز پله‌ای: قلاویز پله‌ای برای ایجاد دو سوراخ در امتداد هم که مرکز دندانه‌ها در یک راستا قرار داشته‌باشند، طراحی شده است. این نوع قلاویز به ایجاد رزوه در سوراخ‌های هم‌راستا کمک می‌کند و به دقت و یکپارچگی کار اضافه می‌شود.
• قلاویز کوتاه: این قلاویز به عنوان قلاویز ماشینی استفاده می‌شود و معمولاً برای کار با دستگاه‌های قلاویز زنی به کار می‌رود. قلاویز کوتاه به دلیل ابعاد کوچک‌تر و طراحی خاص خود برای کاربردهای ماشینی و سریع مناسب است.

دسته قلاویز

دسته قلاویز یکی از اجزای حیاتی در قلاویزکاری هستند نقش مهمی در دقت و کیفیت کار ایفا می‌کنند. این ابزارها از یک پیچ و مهره ساخته شده‌اند که مهره‌های آن دارای شکاف‌هایی هستند که به استحکام و مقاومت دسته کمک می‌کنند. این طراحی به کاربر اجازه می‌دهد تا به راحتی و با کنترل بهتر، قلاویزکاری را انجام دهد.
هنگام استفاده از دسته قلاویز باید محیط کار عاری از گرد و خاک و گریس باشد تا دقت و کیفیت رزوه‌کاری حفظ شود. همچنین توصیه می کنیم پیچ و مهره‌های دسته قلاویز به صورت منظم روغن‌کاری شود تا عمر مفید ابزار افزایش پیدا کند و عملکرد آن بهینه باقی بماند.

دستگاه قلاویز زن با مته

دستگاه قلاویز زن با مته از یک دنباله مخروطی شکل تشکیل شده است. این دنباله که به صورت مخروط مُرس طراحی شده، به صورت خودکار در محور اصلی مته محکم می‌شود. محور اصلی قلاویزگیر از یک استوانه توخالی ساخته شده که قلاویز درون آن قرار می‌گیرد و به وسیله پیچ بیرونی محکم می‌شود.
برای انجام قلاویزکاری پس از محکم کردن دستگاه در محور اصلی باید قلاویز را نسبت به کار به دقت تنظیم کرد و سرعت دستگاه را بر روی دور کم قرار داد. انتخاب صحیح نوع مته از نظر اندازه بسیار مهم است؛ زیرا قبل از شروع قلاویزکاری، قطعه یا شیء مورد نظر باید سوراخ‌کاری شود. قطر سوراخ باید حتماً کمتر از قطر قلاویز باشد تا از گیر کردن یا شکستن قلاویز در حین کار جلوگیری شود.
هنگام قلاویزکاری بر روی فلزات آهنی، غیر آهنی و فولادها روغن‌کاری ضروری است. این کار نه‌تنها سرعت کار را بیشتر می کند بلکه طول عمر قطعات را نیز بالا می‌برد. در صورت عدم روغن‌کاری، قلاویز در حین کار گرم شده و ممکن است آسیب ببیند.

مراحل و روش‌های قلاویز زنی

برای قلاویز زنی ابتدا قطعه کار را به گیرۀ نصب شده بر روی میز محکم کنید و اطمینان حاصل کنید که قطعه به طور کاملاً عمودی قرار دارد. پس از محکم کردن قطعه در گیره، انتهای چهارگوش قلاویز را در دسته قلاویز قرار داده و آن را محکم کنید.
در هنگام قلاویزکاری، دسته قلاویز را با دقت در دست راست نگه‌دارید و سر قلاویز را به طور عمود بر سوراخ کار قرار دهید. قلاویز را به آرامی یک دور کامل بچرخانید و با فشار مداوم و یکنواخت به سمت پایین هدایت کنید. پس از انجام این کار قلاویز را بررسی کنید تا مطمئن شوید که به صورت عمود بر سطح کار قرار گرفته است.
اگر قلاویز به درستی عمود بر کار است، دسته قلاویز را محکم و مستقیم نگه‌دارید و به صورت منظم و یکنواخت یک دور دیگر آن را بچرخانید. در صورتیکه قلاویز نسبت به کار عمود نیست، باید قلاویز را از کار خارج کرده و دوباره آن را تنظیم کنید تا به صورت مستقیم قرار گیرد.